Mugak/ Euskadiko Nazioarteko Arkitektura Bienalaren laugarren edizioko erakusketa nagusia urriaren 26an irekiko da. ‘Aldaketa bizi’ arkitekturako eta arteetako figura ezagunek ekoitzitako obren hausnarketa korala da:
Euskal kultura herrikoia markatu duen kirolik bada, bere iruditeria kolektibotik hasi eta bere herrietaraino, pilota da. Erdi Arotik da gure gizartearen parte eta herri-modalitateak urbanizatu gabeko lurretan jaio ziren. Gaur egun, ordea, harmail luzez beteriko milaka pertsonentzako kantxak ere ikus ditzakegu. Maria Cristina erreginaren kirol ikuskizun gogokoenetako bat izatera ere iritsi zen, zeina sarritan lehiaketen buru izaten zen lehen pilotaleku industrialean, Ategorrietako Jai Alaian (1877).
‘Plazas con frontón en Euskal Herria’ (Pamiela, 2023) ikerketa liburuaren kokapenak.
Manuel Iñiguez, Alberto Ustarroz.
Koordinazioa: Daniel Carballo.
Gaur egun, eta gero eta gehiago, etxebizitza kontzeptua hainbat premia eta baldintzatzailek zeharkatzen dute, etxebizitza eraikitzea bizitzeko espazioak sortzea baino askoz gehiago dela dioen ideia eraldatzen dutenak; kolektiboan, bizikidetzan eta hiria eraikiko duten garapen bizigarri eta bizietan pentsatu behar da.
Lau fasetako erakusketa da, Euskadiko Arkitektura Institutuaren espazio eraikian esku hartzeko ideian oinarritzen dena, arkitekturaren estaldurari buruzko hausnarketa. Lau euskal estudio gaztek garatu dute, eta proposamenak banan-banan instalatu dituzte; lehenengoa, 2021eko ekainean; laugarrena, 2022ko uztailean. Horrela, lau esku-hartzeak Arkitektura Institutuaren museo-ibilbideari gehitu zaizkio, tarteko espazioetan edo igarobideetan kokatuta baitaude.
Eraikitakoaren gainean esku hartzea hausnarketa eta zalantza ariketa bat da beti, lehendik finkatutakoa areagotu edo ukatu dezakeena. PASAJES programa Euskadiko Arkitektura Institutura iritsi da eta, lau fasetako erakusketa batean ardaztuta, arkitekturaren estaldurei buruzko gogoeta sustatu nahi du, hauek espazioaren materialtasuna eta forma eraldatzeko duten gaitasunaren inguruan. Lau arkitektura estudio gazte izango dira eraikinean interbentzioak egiteko ardura izango dutenak, Euskadiko Arkitektura Institutuaren ibilbide museografikoa artikulatzen duten espazio interstizial desberdinak instalazio batzuen bidez aldarazteko.
Zurezko arkitektura inoiz baino biziago dago. Gaitasun estruktural handiko material jasangarria da, eta orain Euskadiko Arkitektura Institutua beteko du “Egurtek 2022 sariak” erakusketaren etorrerarekin, zurezko eraikuntzaren adierazle nagusiak biltzen dituen proposamena.
Euskadiko kulturak eta arkitekturak Euskadiko Arkitektura Institutuan bat egin dute, ‘Juan Daniel Fullaondo. Hamar lan + Euskal Herriaren ikuspegi kulturala (1964-1978)’ erakusketaren etorrerarekin. Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Sailak eta UPV/EHUko Arkitektura Eskolak antolatuta, proposamenak agerian uzten du Juan Daniel Fullaondo arkitekto bilbotarrak bere hiriarekin duen lotura bizia, 1964tik 1978ra bitartean egindako obraren inguruko bidaia baten bidez.
Eraikitakoaren gainean esku hartzea hausnarketa eta zalantza ariketa bat da beti, lehendik finkatutakoa areagotu edo ukatu dezakeena. PASAJES programa Euskadiko Arkitektura Institutura iritsi da eta, lau fasetako erakusketa batean ardaztuta, arkitekturaren estaldurei buruzko gogoeta sustatu nahi du, hauek espazioaren materialtasuna eta forma eraldatzeko duten gaitasunaren inguruan. Lau arkitektura estudio gazte izango dira eraikinean interbentzioak egiteko ardura izango dutenak, Euskadiko Arkitektura Institutuaren ibilbide museografikoa artikulatzen duten espazio interstizial desberdinak instalazio batzuen bidez aldarazteko.
Hemen gaika kontsulta ditzakezu Reading Room instalazioa osatzen duten eta 25 herrialde baino gehiagotatik irizzi diren 70 argitalpen baino gehiago, hala nola liburuak, aldizkariak, fanzineak, argitalpen independenteak eta formatu esperimentalak.
Arkitektura Institutua liburutegi ‘bihurtu’ da Reading Room instalazio ibiltariaren etorrerarekin, Europako hainbat arkitektura estudio berrik sortutako argitalpen-proiektu berritzaileak bildu eta mapatzen dituen gunea.
Testuingurua eta Kontzeptuak lanean, Carme Pinosek bere sormen-prozesua azaltzen du, enkargu bakoitzaren ebazpenerako hurbilketa. Testuinguruaren irakurketa arduratsua -bai maila fisikoan, bai kulturalean- eta proiektuaren eskakizunen ulermena ditu abiapuntu beti, haren funtzionaltasuna konpontzeaz gain, hortik haragoko bizipenak sortzeko borondatearekin.
Eraikitakoaren gainean esku-hartzea hausnarketa eta zalantza ariketa bat da beti, lehendik finkatutakoa areagotu edo ukatu dezakeena. PASAJES programa Euskadiko Arkitektura Institutura iritsi da eta, lau fasetako erakusketa batean ardaztuta, arkitekturaren estaldurei buruzko gogoeta sustatu nahi du, hauek espazioaren materialtasuna eta forma eraldatzeko duten gaitasunaren inguruan. Lau arkitektura estudio gazte izango dira eraikinean esku-hartzeak egiteko ardura izango dutenak, Euskadiko Arkitektura Institutuaren ibilbide museografikoa artikulatzen duten espazio interstizial desberdinak instalazio batzuen bidez aldarazteko.
Zinemaren arkitektura proiektuak, 2020ko urritik, zinemara zuzendutako espazio arkitektonikoaren garapena eta hirian duen lekua ikertzen ditu. Elias Querejeta Zine Eskolak UPV/EHUko Arkitektura Goi Eskola Teknikoarekin elkarlanean bultzatutako proiektua da, eta bi arlo horietako adituek eta ikasleek parte hartzen dute bertan. Euskadiko Arkitektura Institutua hainbat proposamen esperimentatu eta garatzeko esparru gisa ezarri da, diziplinartekotasun hori ‘I-go zinemara’ hibridazioaren bidez uztartuz.
Eraikitakoaren gainean esku hartzea hausnarketa eta zalantza ariketa bat da beti, lehendik finkatutakoa areagotu edo ukatu dezakeena. PASAJES programa Euskadiko Arkitektura Institutura iritsi da eta, lau fasetako erakusketa batean ardaztuta, arkitekturaren estaldurei buruzko gogoeta sustatu nahi du, hauek espazioaren materialtasuna eta forma eraldatzeko duten gaitasunaren inguruan. Lau arkitektura estudio gazte izango dira eraikinean interbentzioak egiteko ardura izango dutenak, Euskadiko Arkitektura Institutuaren ibilbide museografikoa artikulatzen duten espazio interstizial desberdinak instalazio batzuen bidez aldarazteko.
Eileen Grayk eta bere E.1027 etxe ikonikoak istorio harrigarria ezkutatzen dute. Amodioa, talentua, inbidia, abandonua, okupazioa… Arkitekto irlandarraren inguruko gertakari sarea deskribatu dezaketen hitz batzuk besterik ez dira horiek.
Aitzindaria. Innobatzailea. Polifazetikoa. Euskadiko Arkitektura Institutuak Eileen Gray (Enniscortthy, Irlanda 1878 – París 1976) arkitekto eta diseinatzaileari eskainitako erakusketa bat hartzen du bere baitan. Bere lehen obra eta garrantzitsuena ardatz hartuta, Frantzia hegoaldeko kostaldean kokatutako E.1027 etxea, EAIk mugimendu modernoaren aitzindariaren irudia berreskuratu nahi du erakusketa honekin.
Hirien periferiak batzuetan hazkunde hutsetik monumentaltasunera igarotzen dira. Hala islatzen du Erik Harley artista eta Hiri Ikasketetan adituak ‘El milagro Gipuzkoa’ ikusentzunezko piezan. Filma katalanak Tabakaleran egin zuen erresidentzia artistikoan zehar garatu zen, bi ikuspegi jasotzen dituen ikerketa proiektu bat bezala: hiriaren egitura eta hiritarrek horren inguruan duten pertzepzioa.
hiru hiri – ikusmirak erakusketa-itxierako programa bereziaren lehenengo jarduera proiekzio moduan iritsiko da Euskadiko Arkitektura Institutura. Zehazki, Pasaiaren inguruko ikusmira zinematografikoa izango da: ‘Pasaia Bitartean’ (2016). Udalerrian Gipuzkoako portu-komertzial nagusiena kokatzen da, eta filma horri eta horren inguruan eraikitako hiri-egiturari buruzko hausnarketa filmikoa da, Irati Gorostidik zuzenduta eta Jonander Agirre Mikelezek 2013an egin zuen arkitektura-egitasmoan oinarrituta, ‘Gehiengoaren hiria’.
Karismatikoa, bisionarioa, margolaria, musikaria, argazkilaria eta urte askoan “ahaztutako arkitekto handi” gisa ezaguna, Fernando Higuerasek (Madril, 1930-2008) bere obra, bizitza eta arkitektura ulertzeko moduaren ibilbide bisuala utzi digu oinordetza gisa. Fernando Higueras. Sustraietatik erakusketa, Lola Botiak komisariatua -arkitektoaren bikotekidea eta laguntzailea-, Donostiara iritsi da UPV/EHUko Arkitektura Goi Eskola Teknikoaren (ETSA) eskutik. Arkitekto berezi eta multifazetikoaren munduan sartzeko gonbita egiten digu, bi egoitzatan: ETSAn bertan eta Euskadiko Arkitektura Institutua.
Erdi Aroko miniaturetatik Aro Modernoko grabatuetara, arkitektura izan da beti hiri bat beste batetik bereiztea ahalbidetu duen elementua. XIX. mendean, postalak hiri bakoitzaren adierazgarria erakusteko modu bihurtu ziren, baina gaur egun, hiri-ingurunea homogeneoa eta errepikatua bihurtu da planetako hiri askotan globalizazioaren ondorioz.
Urtarrilaren 21etik aurrera, Euskadiko Arkitektura Institutuan Homo Urbanus egongo da. Esperientzia horren bidez, hamar hiritan murgildu ahal izango dira herritarrak, hala nola Bogotan, Seulen, Venezian, San Petersburgon edo Dohan, Donostiatik irten gabe.
Barne-arkitektura, hiria berroneratzeko tresna gisa. Barrualdeetan landareak landatzeko eremu autonomoen prototipoa hartzen du.
Moztu, hautsi, txikitu, jolastu eta partekatu. Amag! espazioarekin elkarreragiteko moduari buruzko erakusketa da, paper-orri batek hiru dimentsiotako jolas arkitektoniko bihurtzeko aukera amaigabeei buruzkoa.
Nolako hiriak izango ditugu COVID-19aren ostean? Zer ematen du aditzera koarentena masiboaren erresistentzia-probak gaur egungo hirigintzan gorantz doazen dinamikei dagokienez, espazio publikoaren plataformatik prekarizazioaren komunalismo berriraino? Koarentenologiak galdera horri erantzun nahi dio: esku-hartze logistikoen katalogo bat da, koarentenako hiriaren historia aztertzen eta haren etorkizunaren gainean espekulatzen duena.
1989tik, eta hiru urtean behin, arkitektura lanak eta arkitektoek beren elkargo esparruan egiten dituzten bestelako lanak, lanbide jarduerarekin zerikusia izanez gero, saritzen ditu deialdiak/lehiaketak.Ezarritako epean egindako obra edo lan jakin bati ematen dizkio sariak elkargoak, bai eta jasotako modalitateetako batean egindako ibilbide profesionalari ere. Aspaldi honetan, Administrazioaren zerbitzuko lankideen ibilbide profesionala eta, gainera, Euskal Herriko elkargo eremutik kanpo EHAEOko arkitektoen lana ere aintzat hartu ditu.
Hirigintza eta arkitektura ideien bi urteko lehiaketa bat da EUROPAN, 40 urtetik beherako arkitekto europarrentzakoa. Administrazio antolatzaileek hartutako konpromiso bat du haren ospearen bermea: saritutako taldeei lan enkargu bat egitea. Gai, erregelamendu eta egutegi berberak daude hamalau herrialde antolatzaileentzat: hamabosgarren edizio honetan, Alemania, Austria, Belgika, Kroazia, Espainia, Finlandia, Frantzia, Herbehereak, Kosovo, Norvegia, Polonia, Portugal, Suedia eta Suitza dira.
Etxebizitzaren alorrean Eusko Jaurlaritzak bultzatutako politikaren emaitzak erakusten ditu Housing the Basque Country erakusketak, gai horri buruzko eskumena transferitu zenetik (1981) gaur egunera artekoak. Etxebizitza publikoaz dauden ikuspegi guztiak labur eta orekatsu azaltzea da erakusketaren xedea; izan ere, gai horrek errealitate sozial ugari biltzen ditu: politika, arkitektura, ekonomia, ekoizpena, soziologia, historia, legedia…, eta, jakina, etxean bizi denak du lehentasuna. Gizartearen interes nagusiak biltzen ditu etxebizitza publikoak, etxeaz dugun ikuspuntuari ez ezik beste arlo hauei ere eragiten baitie: hura lortzeko eta ekoizteko moduari, hirigintzari, elkartasunari eta, azken batean, aberastasunaren sorrerari, aurrerapenari eta ongizateari.
Bigarren Mundu Gerra amaitu ondoren, industria berreraiki zuen Europak, diseinuaren balio erantsiari esker. Laguntzaile erabakigarria izan zen Hochschule für Gestaltung Ulm (1953–1968) diseinugile lanbidea prestatzeko, arte aplikatuen eta dekoratzaileen eskola zaharrei buruzko teoriak gaindituta, mendebaldeko gizarte sektore zabalen eskura zegoen proiektatzeko eta diseinatzeko modu bat sortu baitzuen. Berreraikitzeko erreferente bat izan zen, bai arkitektura industrializaturako, bai Alemaniako industria eta ekonomiarako ere.
Bi urtetik behin, hamarkada bat baino esperientzia txikiagoaren jabe izan eta Euskal Herrian ikasi edo lan egiten duten arkitektoentzat da saria. Peña Ganchegui Artxiboak antolatu du, Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Arkitektura Zuzendaritzarekin elkarlanean, eta, arkitektura kultura sustatzen, garatzen eta finkatzen laguntzen duten ekarpenak ikusgarri egin nahi ditu sariak.
Donostiako Parte Zaharra duela gutxi Monumentu Multzo izendatu izana ospatzeko ekoitzirako erakusketa. Ikerketa sendo bat oinarri hartuta, informazio eguneratua ematen du Parte Zahar osoa eraikitzeko prozesuaz eta denboran izan duen bilakaeraz, eragile, sustatzaile eta arkitektoen eginkizuna nabarmenduta, gaur arte, horien banako ekarpena ez baita oso ezaguna izan.
Milaka urtean zehar, etengabe aldatu beharraren nozioa ordezkatu izan du arkitekturak. Arkitekturaren historiako eraikin gehienen gaur egungo itxurak ez dauka zerikusirik jatorrian zuenarekin; denborarekin, den-denen itxura aldatu egin da, halabeharrez aldatu ere. Horrelaxe egin diote aurre eraikinok denboraren joanari, eta hasieran zertarako diseinatu zituzten gorabehera, garaian garaiko funtzioetara egokitu behar izan dituzte. Hala, jauregiak etxebizitza-eraikin bihurtu dira; elizak, igerileku estali, eta koliseoak, auzune. Mugimendu modernoak hautsi zuen, aldez edo moldez, tradizio horrekin: hirietako alde zaharrak zaharkituta zeudela iritzi, eta tabula rasa eginez, etorkizuneko hiriak iraganaren arrastorik gabe eraiki beharra aldarrikatu zen.
Euskadiko
Arkitektura
Institutua
Instituto
de Arquitectura
de Euskadi
Convento
Santa Teresa
Konbentua
Elbira Zipitria 1
20003 Donostia
San Sebastián
